Τι είναι η Νευροανάδραση
Η Νευροανάδραση (neurofeedback, ή EEG biofeedback) είναι μία στρατηγική μάθησης, η οποία καθιστά το άτομο ικανό να μεταβάλλει την εγκεφαλική του δραστηριότητα. Συγκεκριμένα, χρησιμοποιεί το ποσοτικό ηλεκτροεγκεφαλογράφημα (QEEG) για να παρακολουθεί την λειτουργία του εγκεφαλικού φλοιού σε πραγματικό χρόνο. Όταν ο εγκέφαλος δυσλειτουργεί παρουσιάζοντας ανεπιθύμητα συμπτώματα (π.χ. υπερβολικό άγχος ή ένταση, ελλειμματική προσοχή, κατάθλιψη, κτλ) η κατάσταση δυσλειτουργίας μπορεί να απεικονισθεί στο QEEG.
Σκοπός της Νευροανάδρασης είναι η εκπαίδευση του εγκεφάλου, ώστε να επιτευχθούν τα φυσιολογικά επίπεδα των εγκεφαλικών κυμάτων και κατ' επέκταση των σωματικών και ψυχολογικών λειτουργιών.
Η Νευροανάδραση βασίζεται σε πάνω από 40 χρόνια πανεπιστημιακής έρευνας σε κορυφαία ιδρύματα όπως το UCLA, αλλά και κλινικής εμπειρίας στις ΗΠΑ και τη Δυτική Ευρώπη. Αρχικά χρηματοδοτήθηκε από τη NASA την δεκαετία του ΄60.
Η Αμερικανική Ακαδημία Παιδιατρικής δημοσίευσε πρόσφατα (2012) τη θερινή έκδοση του «Βασισμένες σε ερευνητικά δεδομένα Ψυχοκοινωνικές παρεμβάσεις για Παιδιά και Εφήβους» - ένα οδηγό για νοσοκομειακούς γιατρούς και γονείς σε σχέση με τους βασισμένους στη διαθέσιμη έρευνα τρόπους παρέμβασης, στον οποίο η μέθοδος παρέμβασης με Νευροανάδραση έλαβε ταξινόμηση "επιπέδου 1" (άριστη), ως ψυχοκοινωνική παρέμβαση για τα συμπεριφορικά συμπτώματα που συνδέονται με τη Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής/Υπερκινητικότητα (ADHD).
Πού χρησιμοποιείται
Η Νευροανάδραση περιλαμβάνει κυρίως δύο διαφορετικές εκπαιδεύσεις, που χρησιμοποιούνται για την εναρμόνιση στα φυσιολογικά επίπεδα της εγκεφαλικής λειτουργίας:
- Εκπαίδευση υψηλών συχνοτήτων,που καλλιεργεί τη συγκέντρωση
- Εκπαίδευση χαμηλών συχνοτήτων,που καλλιεργεί τη χαλάρωση
Η Νευροανάδραση χρησιμοποιείται σε πολλές περιπτώσεις στις οποίες ο εγκέφαλος παρουσιάζει ορισμένες αποκλίσεις από την φυσιολογική λειτουργία του.
Κλινικά πεδία εφαρμογής:
Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής / Υπερκινητικότητας (ΔΕΠ/Υ)
Δυσλεξία
Διαταραχές άγχους
Ιδεοψυχαναγκαστικές συμπεριφορές
Κατάθλιψη
Ημικρανία
Κρανιοεγκεφαλικές κακώσεις
Αυτισμός
Διάχυτες αναπτυξιακές διαταραχές
Νευροψυχολογικές διαταραχές
Νευρολογικές παθήσεις (π.χ. ινομυαλγία)
Εθισμούς
Διαταραχές ύπνου
Μη κλινικές εφαρμογές:
Άτομα με φυσιολογική εγκεφαλική λειτουργία μπορούν να ωφεληθούν από τη Νευροανάδραση, επιτυγχάνοντας μία ήρεμη αλλά εγρήγορη διανοητική κατάσταση. Το άτομο λειτουργώντας στα φυσιολογικά επίπεδα εγκεφαλικών κυμάτων μπορεί να χαλαρώνει ή να συγκεντρώνεται, κατά βούληση, σε πολύ μικρό χρονικό διάστημα και χωρίς μυϊκή ένταση-υπερδιέγερση. Η κατηγορία αυτή ονομάζεται ψυχοφυσιολογική εκπαίδευση γνωστικού αυτοελέγχου κορυφαίων επιδόσεων (peak performance) και απευθύνεται κυρίως σε διευθυντικά στελέχη, αθλητές, και καλλιτέχνες.
Πώς λειτουργεί η Νευροανάδραση
Ο εγκέφαλος είναι εξαιρετικά ευπροσάρμοστος και έχει απεριόριστες μαθησιακές ικανότητες. Είναι σε θέση να βελτιώνει την απόδοσή του, μέσω της διαδικασία της αυτορρύθμισης, υπό την προϋπόθεση ότι θα λαμβάνει τα απαραίτητα μηνύματα σχετικά με τις αλλαγές που πρέπει να γίνουν.
Αυτό επιτυγχάνεται τροφοδοτώντας τον εγκέφαλο με πληροφορίες σχετικά με τον τρόπο λειτουργίας του και παροτρύνοντάς τον, μέσω της επιβράβευσης, να προβεί στις επιθυμητές αναπροσαρμογές . Έτσι, κατά τη διάρκεια της εκπαίδευσης, παροτρύνουμε τον εγκέφαλο να διατηρεί την επιθυμητή κατάσταση (π.χ. συγκέντρωση ή/και χαλάρωση). Βαθμιαία ο εγκέφαλος μαθαίνει, ακριβώς όπως μαθαίνει ο,τιδήποτε άλλο. Και, όπως συμβαίνει με τα υπόλοιπα είδη μαθήσεως, ο εγκέφαλος έχει την τάση να διατηρεί τη νέα ικανότητα.
Για να κάνουμε Νευροανάδραση, τοποθετούμε ένα ηλεκτρόδιο στο τριχωτό μέρος της κεφαλής και ένα ηλεκτρόδιο σε κάθε αυτί, οποία συνδέουμε σε έναν ηλεκτροεγκεφαλογράφο. Τα ηλεκτρικά σήματα του εγκεφάλου στέλλονται ενισχυμένα σε έναν ηλεκτρονικό υπολογιστή, ο οποίος με τη σειρά του απομονώνει τις συχνότητες που θέλουμε να εκπαιδεύσουμε. Τα ηλεκτρόδια ανιχνεύουν τα εγκεφαλικά κύματα, η συμπεριφορά των οποίων απεικονίζεται γραφικά σε μια οθόνη υπό την μορφή ενός παιχνιδιού. Στόχος του εκπαιδευομένου είναι η αύξηση, σε συγκεκριμένη περιοχή του εγκεφάλου, των επιθυμητών κυμάτων και η μείωση των ανεπιθύμητων ούτως ώστε να εξομαλυνθεί η εγκεφαλική λειτουργία.
Πόσο καιρό διαρκεί, συνήθως, η εκπαίδευση;
Η Νευροανάδραση είναι μία δυναμική μαθησιακή διαδικασία, γι'αυτό τα αποτελέσματα εμφανίζονται σταδιακά. Στις περισσότερες περιπτώσεις, τα πρώτα σημάδια βελτίωσης εμφανίζονται σε 10 - 20 συνεδρίες. Η ολοκλήρωση της εκπαίδευσης κυμαίνεται από 20 - 60 ή παραπάνω συνεδρίες, αναλόγως με τη σοβαρότητα των συμπτωμάτων. Στην περίπτωση ΔΕΠ/Υ χρειάζονται τουλάχιστον 40 συνεδρίες, ή ακόμη περισσότερο για τις σοβαρές περιπτώσεις. Στα ίδια πλαίσια κινούνται η κατάθλιψη και οι ημικρανίες. Οι διαταραχές άγχους ανταποκρίνονται, συνήθως, σε 20 συνεδρίες. Ορισμένα συμπτώματα εγκεφαλικών δυσλειτουργιών ανταποκρίνονται σε λιγότερες από 20 συνεδρίες (ποιότητα ύπνου, κόπωση, χρόνιοι πόνοι), ενώ άλλα, απαιτούν περισσότερη εκπαίδευση.
Συχνότητα συνεδριών
Στα προκαταρκτικά στάδια εκπαίδευσης, οι συνεδρίες πρέπει να είναι συχνές και σταθερές, δηλαδή δύο, τρείς ή περισσότερες συνεδρίες ανά εβδομάδα. Όσο τα συμπτώματα αρχίζουν να εξασθενούν και η κατάσταση αρχίζει να σταθεροποιείται, σταδιακά ο ρυθμός των συνεδριών αρχίζει να μειώνεται.
Τι αποτελέσματα μπορεί να προσδοκούμε;
Στην περίπτωση της ΔΕΠ/Υ, παρατηρείται μείωση ή εξαφάνιση της παρορμητικότητας, της διάσπασης προσοχής και της υπερκινητικότητας. Η μείωση των παραπάνω συμπτωμάτων μπορεί να οδηγήσει σε αξιοσημείωτη βελτίωση της σχολικής απόδοσης. Η βελτίωση της συμπεριφοράς είναι ορατή και σε άλλους τομείς: παιδιά που παρουσίαζαν πολλά βίαια ξεσπάσματα, είχαν επιθετικές τάσεις κατάφεραν να θέσουν υπό έλεγχο αυτές τις συμπεριφορές.
Στις διαταραχές άγχους (π.χ. άγχος εξετάσεων, φοβίες) και στις κρίσεις πανικού υπάρχει σταδιακή βελτίωση των συμπτωμάτων. Οι κρίσεις πανικού και τα αγχωτικά επεισόδια μειώνονται σε συχνότητα και ένταση, μέχρις ότου να ομαλοποιηθεί η κατάσταση. Στην περίπτωση κατάθλιψης, παρατηρείται μείωση της κοπώσεως και των αρνητικών σκέψεων, καθώς και βαθμιαία βελτίωση των συμπτωμάτων
Η Νευροανάδραση δεν είναι μια παρεμβατική μέθοδος, δηλαδή δεν εκπέμπει ηλεκτρισμό ή κάποια άλλη ενέργεια στον εγκέφαλο. Απαιτεί όμως προσπάθεια και κόπο. Είναι μία ενεργητική, για τον εκπαιδευόμενο, διαδικασία και άρα η επιτυχία της εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από το βαθμό συμμετοχής του.